Demans Hasta Bakımı

Demans Hasta Bakımı

Demans kelimesi latince mens (zihin) kelimesinden türemiştir ve demans (demens) zihnin yitirilmesi anlamına gelmektedir. Bir hastaya klinik olarak demans tanısının koyulabilmesi için birkaç temel özelliğin bir arada bulunması gerekmektedir. Demans tanısı için olması gereken ilk temel özellik hastada premorbid düzeye göre zihinsel bir bozulmanın bulunması gerektiğidir. Demanslı hastaların zihinsel fonksiyonlarında sonradan oluşan bir bozulma, kazanılmış zihinsel işlevlerin kaybı
söz konusudur.

Demans tanısının koyulabilmesi için gereken ikinci temel özellik zihinsel bozulmanın birden fazla alanda saptanmasıdır .Burada bahsedilen zihinsel alanlar şunlardır: bellek, dikkat, dil, görsel-mekansal işlevler, yürütücü işlevler, praksi ve gnozi. Bu alanların herhangi birisindeki izole bozukluk  olduğunda demanstan söz edilemez. Demans tanısının koyulabilmesi için gereken son temel özellik hastanın günlük yaşam aktivitelerinde bozulma meydana gelmesidir. Günlük yaşam aktivitesi bozulmamış bir hastada teknik olarak demans tanısından söz edilemez. Günlük yaşam aktiviteleri içinde mesleki performans, sokakta ve mali işlerde bağımsızlık, sıradan aletlerin kullanımı, hobiler, ev işleri ve kendine bakım sayılabilir. Nörodejeneratif demanslarda günlük yaşam aktivitelerindeki bozulma zamansal seyir içinde hafiften şiddetliye doğru ilerler. Buna karşın vasküler nedenler,enfeksiyonlar veya travma sonrası gelişe demanslarda günlük yaşam aktivitelerinde hızlı bir bozulma olabilir. Birçok nörodejeneratif ve semptomatik demansın ilk aşaması olan hafif kognitif bozukluk evresinde ise demanstan söz edilemez.Yukarıda bulunan üç özellik göz önüne alındığında demans tanımı şu şekilde özetlenebilir: “Demans, erişkin merkez sinir sisteminin edinsel hasarı sonucu gelişen zihinsel yeteneklerde bozulma ve bu bozulmanın günlük yaşam aktivitelerini etkilemesidir”. Demans bir hastalık değil bir sendromdur ve klinik olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Demansa neden olan 100’den fazla hastalık bildirilmiştir.2 Bunlardan bazıları çok nadir olarak görülen hastalıklardır. Genelde, özellikle de 65 yaşın üzerindeki demans sendromunun en sık nedeni Alzheimer hastalığıdır. Alzheimer hastalığını (sıralama faklı çalışmalarda değişmek üzere) vasküler demans, Lewy Cisimcikli demans ve Frontotemporal demans takip eder.

Demans sendromunun belirtileri üç ana kategoride sınıflanabilir: 1. Kognitif, 2. Davranışsal, 3. İşlevsel.

Demans öyküsü, bu alanların sorgulanması ile alınır . Bu alanlar dışında motor, otonomik ve uyku bozukluklarına ilişkin yakınmaların da sorgulanması ve buna yönelik muayene yapılması demansa neden olan bazı hastalıklar açısından önem taşır. Öykü mutlaka bir hasta yakınındanda eş zamanlı olarak alınmalıdır. Tek başına hastadan alınan öykünün genellikle fazla bir değeri yoktur.

1 .Bellek Yakın: yakın geçmişe ait kişisel ve aktüel olaylar
    Uzak: ilkokul öğretmeni, okuduğu okullar, evlilik, emeklilik tarihleri, vb.
    Dikkat Dalgalanma, konsantrasyon, çelinebilirlik
    Dil Kelime bulma, kendini ifade etme, anlama, okuma, yazma güçlükleri
    Görsel- Mekansal işlevler Yabancı/tanıdık mekanlarda dolaşabilme, kaybolma
    Yürütücü işlevler Problem çözme, yargılama, soyutlama bozuklukları
    Alet kullanma, giyinme güçlükleri
    Nesneleri tanıma, mekanda birbirinden ayırma

2. Kişilik değişiklikleri  Apati, disinhibisyon, sosyal uygunsuzluk

    Duyğudurum bozuklukları  Keder, isteksizlik, huzursuzluk, yerinde duramama, sinirlilik, uygunsuz neşe, eşin peşinden ayrılmama
    Algı bozuklukları  Görsel ve diğer halüsinasyonlar
   Düşünce bozuklukları  Hırsızlık, sadakatsizlik ve diğer türden hezeyanlar

3.Dışarıda günlük yaşam aktiviteleri İş yaşamı, yolculuk, mali işler, alışveriş, sosyal ilişkiler
  Evde günlük yaşam aktiviteleri
  Hobiler, ev aygıtlarını kullanma, yemek pişirme, diğer ev işleri, küçük tamirat, gazete-TV ilgisi
  Kendine bakım Yemek yeme, yıkanma, giyinme, makyaj, traş olma, tuvalet mekaniği, sfinkter kontrolü
Demans hastalarına bakım süreci profesyonel şekilde yürütülmesi için, hastalık sürecini iyi şekilde bilinmesi lazım. Hemşire ve Bakım Teknikerleri donanımlı ve bilgi açısından tazelenmiş olması gerekmektedir. İlaç tedavisi ve takibi çok önemlidir.